Kongres Kultury Pomorskiej, Region III – Kwidzyn
23 marca 2017, godz. 10.30, Scena Lalkowa im. Jana Wilkowskiego w Kwidzynie
Prowadzący: Piotr Stec
Ankieta „Kultura na Pomorzu”
Wokół zagadnień związanych z ankietą zawiązała się dyskusja dotycząca problemów związanych z kulturą. Głosy z sali dotyczyły tego, że „kiedy będą pieniądze będzie również odpowiednia kadra w kulturze, lepsza promocja działań, większa różnorodność oferty kulturalnej, itd.”. Padały również opinie, że „bez odpowiedniej edukacji kulturalnej nie będzie odpowiedniego uczestnika/odbiorcy kultury”.
Dużo pytań dotyczyło metodologii badań (per capita, ogółem, etc.) i co z tego wynika. Osoby z różnych ośrodków kultury, bibliotek, organizacji pozarządowych mówiły o swoich doświadczeniach w zakresie środków przeznaczanych na kulturę. Ngosy podkreślały trudność w dostępie i „monopolizację” kultury przez instytucję. Instytucje z kolei narzekały na brak profesjonalnego działania dużej części ngosów oraz małą stabilność samorządu względem wieloletniego planowania.
Dużo kontrowersji dotyczyło koncentrowania środków wojewódzkich w obszarze Trójmiasta. Dyrekcja Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w dosyć długiej, aczkolwiek interesującej wypowiedzi, wyjaśniła przyczyny i zasadny działania tego mechanizmu. Padły sformułowania, że Departament Kultury coraz bardziej jest instytucją pośredniczącą w dopłacaniu do biletów na imprezy kulturalne (m.in. do opery, filharmonii, teatrów, muzeów, etc.) a coraz mniej ma realnego wpływu na kształtowanie polityki kulturalnej województwa. Nie wszyscy byli jednak przekonani do tej argumentacji, niektórzy uczestnicy dosyć konsekwentnie z nią polemizowali.
Sporo krytycznych słów padło również pod kątem Nadbałtyckiego Centrum Kultury. Podkreślano brak przejrzystości działań tej instytucji, marginalne, żeby nie powiedzieć żadne, zainteresowanie wspieraniem działań w terenie (poza metropolią trójmiejską), przerost administracji i bardzo skromne osiągnięcia biorąc pod uwagę budżet, jaki ta instytucja posiada. W dalszej części dyskusji padały postulaty, aby zlikwidować NCK w obecnym kształcie i albo bardziej otworzyć je na region albo wręcz stworzyć 2-3 regionalne ośrodki kultury decentralizujące działania i środki na teren całego województwa.
Dalsza dyskusja oscylowała również wokół problemów związanych z realizacją przedsięwzięć kulturalnych w regionie. Podnoszono problemy niestabilności finansowej (zarówno ngo jak i instytucji w perspektywie wieloletniej), braku odpowiednich kadr, ciągle niewielkim uczestnictwem osób/ludzi w przedsięwzięciach kulturalnych (przynajmniej w odniesieniu do oczekiwań). Dosyć jasno wielu uczestników dało również do zrozumienia, że często projektuje się propozycje kulturalne pod gusta mieszkańców lub „na polityczne zamówienie” lokalnych decydentów.
Dobre praktyki
Zaprezentowane zostały 3 lokalne przykłady interesujących działań włączających lokalne społeczności w kulturę. Pierwszym był proces uspołecznienia tworzenia strategii ośrodka kultury dla miasta i gminy na przykładzie Żuławskiego Ośrodka Kultury i Nowego Dworu Gdańskiego. Do procesu tego zaproszeni zostali mieszkańcy, grupy artystyczne i hobbystyczne, artyści, animatorzy kultury, media oraz lokalni politycy. Przed rozpoczęciem procesu ośrodek kultury był zamkniętą na pomysły instytucją, dbającą w większym stopniu o zarządzanie infrastrukturą niż realizację ciekawych, artystycznych przedsięwzięć dla i z mieszkańcami. Dzięki nowemu otwarciu doszło do fundamentalnych zmian, dziś ŻOK jest przykładem nowocześnie działającego i przyjaznego dla kultury i pomysłów miejsca. Prezentację przedstawiła Monika Jastrzębska-Opitz, dyrektorka ŻOK.
Drugim przykładem był Gminny Ośrodek Kultury z gminy wiejskiej Kwidzyn. GOK, realizując projekt ministerialny „dom kultury +”, przyjął w swojej strategii działania zasadę większej otwartości ośrodka na lokalne społeczności, włączania ich w proces realizacji przedsięwzięć kulturalnych a także przekazywania im odpowiedzialności za realizację niektórych przedsięwzięć. W ten sposób zrealizowane zostały pilotażowe projekty minigrantów dla grup nieformalnych na terenie gminy. Ale mechanizm ten nie skończył się wraz z realizacją projektu. GOK zaimplementował ten system do swojej całorocznej działalności i obecnie realizuje te przedsięwzięcia z własnych środków. Prezentację przedstawiła Katarzyna Piekarska, animatorka GOK Kwidzyn.
Trzecim przykładem zaprezentowanym podczas stolika było gniewskie rozwiązanie dotyczące regrantingu. Organizacja pozarządowa, wyłoniona w drodze otwartego konkursu ofert, otrzymuje pulę środków na kulturę, z której część wydatkowana jest na cele administracyjne a zdecydowana większość przekazywanych jest w formie minigrantów na realizację przedsięwzięć kulturalnych oraz stałe formy działalności kulturalnej. Dzięki takiemu rozwiązaniu uruchomione zostały bardzo duże zasoby wolontariatu w kulturze, uproszczone zostały do minimum procedury dokumentacyjno-dotacyjne, artyści lub animatorzy projektów nie zajmują się kwestiami dotacyjnymi, rozliczeniowymi tylko realizacją samych przedsięwzięć. Jest to najdalej posunięty mechanizm włączania mieszkańców w kulturę oraz brania przez nich odpowiedzialności za obszar kultury w mieści i gminie. Realizacja tego przedsięwzięcia jest realizowana od kilku lat przez stowarzyszenie Centrum Aktywnych Gniew. Cały mechanizm przedstawił i omówił Łukasz Ogonowski, prezes Stowarzyszenia.
W spotkaniu uczestniczyło około 40 osób.
Postulaty i rekomendacje, które padły podczas spotkania lub zostały zapisane na kartkach i przyklejone do tablicy (brzmienie oryginalne):
– stworzenie mechanizmów zapewniających równy dostęp do środków dla ngo ( jako przeciwdziałanie upolitycznieniu instytucji kultury),
– pieniądze, pieniądze, pieniądze: więcej środków w budżetach samorządowych na kulturę,
– lepsza koordynacja działań kulturalnych,
– edukacja kulturalna,
– współpraca z biznesem,
– międzypokoleniowa edukacja kulturalna, czyli kultura jako czynnik integrujący a nie wykluczający,
– odbiorca a nie „wyborca” kultury,
– przejście z myślenia instytucjonalnego na zadaniowe w domach kultury,
– instrumenty wsparcia zadaniowego np. dla bibliotek lokalnych,
– „miejsce” gdzie można poznać – skuteczne sposoby promocji oferty instytucji kultury,
– system wsparcia domów kultury, ngo i ludzi kultury,
– utworzenie nadwiślańskiego ośrodka kultury (kilku WOK-ów wojewódzkich zamiast jednego NCK),
– propagowanie większej partycypacji mieszkańców w kulturze,
– „potrzeba kultury, jak potrzeba chleba”,
– kultura jest prawem konstytucyjnym podstawowym,
– samorządowcy powinni uczestniczyć w kulturze,
– domy kultury / ngo są podmiotami a nie przedmiotami (postulat dla samorządów),
– danie narzędzi do długoletniego planowania dla domów kultury i ngo,
– sprawne systemy wsparcia organizacji, które są już ponad lokalne,
– mechanizm integracji finansowania kultury z różnych źródeł,
– międzyinstytucjonalne fora animatorów kultury,
– artysta chce robić sztukę a nie edukację kulturalną!,
– diagnoza nie tylko z domów kultury ale szerzej,
– większa transparentność w dostępie do środków na kulturę dla ngo i domów kultury,
– sieciowanie: instytucje + ngo,
– Pomorski Program „Domy Kultury +”.